Fiat 126[edytuj]
| Fiat 126 Polski Fiat 126p | |
 Polski Fiat 126p | |
| Inne nazwy | Maluch Mały Fiat Steyr Puch 126 (Austria) FSM Niki (Australia) |
| Producent | Fiat FSM |
| Zaprezentowany | 1972 |
| Okres produkcji | 1972 – 1980 (Włochy) 6 czerwca 1973 – 22 września 2000 (Polska) |
| Miejsce produkcji |  Polska, Bielsko-Biała Polska, Tychy (1975-1991) Włochy, Cassino, Austria, Graz |
| Poprzednik | Fiat 500 |
| Następca | Fiat Cinquecento |
| Dane techniczne | |
| Segment | A, miejski |
| Typy nadwozia | 2-drzwiowy fastback 3-drzwiowy liftback (126 BIS) 2-drzwiowe cabrio (126 Cabrio) |
| Silniki | benzynowe 594 cm³, 17 kW (23 KM), 652 cm³, 17,7 kW (24 KM), 126p BIS;
703 cm³, 18,5kW (25,2KM)
|
| Skrzynia biegów | 4-biegowa manualna |
| Rodzaj napędu | tylny |
| Długość | 3054 mm |
| Szerokość | 1377 mm |
| Wysokość | 1335 mm |
| Rozstaw osi | 1840 mm |
| Masa własna | 580-600 kg (126p)
– 645 kg (126p BIS)
|
| Poj. zbiornika paliwa | 21 l |
| Liczba miejsc | 4 |
| Pojemnośćbagażnika | 100 l
55+110/480 l (126 Bis- przedni+tylny)
|
| Ładowność | 320 kg |
| Dane dodatkowe | |
| Pokrewne | Fiat 500 Fiat 133 |
| Konkurencja | Dacia 500 Lăstun SEAT 133 Trabant 601 |
Fiat 126 (centoventisei) – samochód osobowy skonstruowany w zakładach FIAT, produkowany we Włoszech w latach 1972-1980, a wPolsce od 6 czerwca 1973 do 22 września 2000 roku (Polski Fiat 126p)[1]. Polska wersja licencyjna produkowana była przez Fabrykę Samochodów Małolitrażowych „Polmo” Bielsko-Biała w Bielsku-Białej oraz w Tychach. Jego poprzednikiem był Fiat 500, następcą Fiat Cinquecento.
Przez wiele lat był jednym z najczęściej spotykanych samochodów na polskich drogach, doczekał się też bardzo wielu nazw potocznych i zwyczajowych, z których najpopularniejsza – Maluch, stała się pod koniec produkcji tego modelu (1997) jego oficjalną nazwą.
Łącznie wyprodukowano 4 671 586 sztuk Fiatów 126, z czego we Włoszech powstało 1 352 912 sztuk[1]. W Polsce wyprodukowano łącznie 3 318 674 sztuk Fiatów 126, z czego w Bielsku-Białej – 1 152 325, a w Tychach – 2 166 349[1]. W Austrii 2069 sztuk[potrzebne źródło] włoskiego Fiata zostało wzbogaconych o m.in. mocniejszy silnik typu bokser przez firmę Steyr[2], oraz ogrzewanie postojowe.
Spis treści
[ukryj]
- 1 Historia modelu
- 2 Poziom produkcji
- 3 Dane techniczne Fiata 126p[5]
- 4 Fiat 126 Bis
- 5 Modele prototypowe
- 6 Eksport Polskiego Fiata 126p
- 7 Charakterystyka ogólna samochodu
- 8 Modyfikacje i przebudowy
- 9 Zobacz też
- 10 Przypisy
- 11 Bibliografia
- 12 Linki zewnętrzne
Historia modelu[edytuj | edytuj kod]
Oficjalna produkcja w Polsce ruszyła 6 czerwca 1973 roku w zakładach w Bielsku-Białej[1]. We wrześniu 1975 roku rozpoczęto montaż w Tychach[1]. Pierwsza modernizacja samochodu nastąpiła w 1977, zwiększono pojemność silnika do 652 cm³, w układzie dolotowymzastosowano tłumik szmerów ssania, prądnicę prądu stałego zastąpiono alternatorem. Najbardziej widoczną zmianą była likwidacja skrajnych szczelin na pokrywie silnika, dzięki czemu poprawiono chłodzenie i nieco wyciszono silnik. Modyfikacje pozwoliły na wzrost mocy do 17,7 kW[1]. Zmian doczekał się również układ hamulcowy, powiększono średnicę bębnów do 185 mm[1], oraz zmieniono rozstaw śrub mocujących koła z 4x90 na 4x98.
W latach 1974-75 austriacka firma Steyr-Daimler-Puch w miejscowości Graz produkowała własną wersję Fiata 126, zwaną Fiat-Steyr 126 lub Steyr-Puch 126, gdzie przychodziły samochody bez silnika i bez kół.Montowany był własny, dwucylindrowy silnik typu bokser,o parametrach i osiągach lepszych niż Fiat 126 600. Pojemność skokowa wynosiła 643 cm³, moc 25 KM przy 4800 obr./min., maks. moment obrotowy 41 Nm przy 3000 obr./min., stopień sprężania 7,8. Silnik ten zapewniał wyraźnie lepsze osiągi niż 126p 600, bowiem do 80 km/h rozpędzał się w ok. 18,5 s zamiast 21,5 s, do 100 km/h w zaledwie 37 s zamiast 54 s. Prędkość maksymalna również wzrosła do ok. 115 km/h (126p - 105 km/h). Spalanie było wyższe o ok. pół litra na 100 km. Samochód seryjnie wyposażony był w niezależne ogrzewanie benzynowe co miało wpływ na wyższą cenę o ok. 23%.
Polski Fiat 126p produkowany był w czterech wersjach: Standard (600/650/650E), Special (600S/650S/650ES), Komfort (600K/650K/650EK) i w wersji dla inwalidów (600I/650I/650EI). Równolegle z silnikami o pojemności 650 cm³ produkowano 600 cm³[1]. W latach 1978-1982 gamę uzupełniały wersje Lux (600L/650L) - spotykana niezwykle rzadko oraz charakteryzujące się zmienioną tapicerką (częściowo z tkaniny), uchylnymi tylnymi szybami bocznymi, szerokimi listwami bocznymi i zderzakami "P-4" Red (bordowy) i Brown (brązowy) z naklejonymi dookoła nadwozia paskami z nazwą wersji, a także wersje eksportowe Bambino (z cechą szczególną w postaci kloszy tylnych lamp zespolonych ze światłami cofania) i Personal 4.
Od listopada 1982 roku produkowano bardziej ekonomiczną wersję silnika 650: wyposażono ją w nowy typ gaźnika, tłumik szmerów ssania i trójkomorowy tłumik wydechu o zmniejszonych oporach przepływu. Ten pierwszy pakiet zmian ograniczał zużycie paliwa o 7%. W czerwcu 1983 roku nastąpiły dalsze udoskonalenia silnika; zastosowano głowicę z nową komora spalania (stopień sprężania wzrósł do 8:1), nowy wałek rozrządu, lekko zmieniony kadłub silnika, a także aparat zapłonowy[1]. Samochody z tymi zmianami oznaczono symbolem 650E. Głowicę nowego typu znakowano "650E", zaś kadłub symbolem "E" Według producenta typ silnika 650E oznaczono 126 A1.076/E (numer silnika poprzedzony literami FSM)[3]
Na rynek polski trafiła też niewielka liczba pojazdów z silnikiem wersji 650 na rynek chiński,przystosowanym do benzyny o liczbie oktanowej LO78, o mocy 22 KM przy 4700 obr./min., momencie obrotowym 38 Nm przy 3000 obr./min., stopniu sprężania obniżonym do 7:1. Prędkość maksymalna spadła do 102 km/h, zużycie paliwa wzrosło o około 1 litr.
W kwietniu 1985 roku nastąpił facelifting nadwozia, wynikał on z potrzeby dostosowania samochodu do europejskich norm homologacyjnych[1]. We wnętrzu samochodu zmiany były wyraźnie zauważalne - zmieniono wygląd zestawu wskaźników i umieszczenie nawiewu powietrza, miejsca na radio oraz włączników świateł i innych urządzeń (w najbogatszej wersji wyposażenia znalazł się elektrowentylator, a tylne oparcie było składane). Zastosowano nowe zderzaki (szersze od dotychczas stosowanych P-4) oraz listwy boczne (bardziej płaskie, niż dotychczasowe). Niektóre egzemplarze wyposażono w rozrusznik z wyłącznikiem elektromagnetycznym uruchamianym kluczem.
W 1985 roku zaprzestano montażu zderzaków stalowych (montowanych od początku produkcji, obecnie zwanych pieszczotliwie "łyżwami"), a w 1988 roku zakończono ostatecznie produkcję wersji Standard (ze starszym typem zestawu wskaźników) oraz ujednolicono błotniki tylne z wersją 126BIS (posiadającą większe otwory wlotu powietrza).
Kolejna większa modernizacja odbyła się we wrześniu 1994 roku, zmianom poddano nadwozie i instalację elektryczną[1]. W samochodzie zastosowano elektroniczny układ zapłonowy Nanoplex. Wzrosła niezawodność pojazdu i zmalało zużycie paliwa[1]. Zmodernizowany samochód nosił oznaczenie 126 el, ze wzbogaconym wyposażeniem 126 el SX.
Kolejna seria zmian odbyła się pod koniec 1996 roku. Główną różnicą było zastosowanie katalizatora. W modelu 126 elx zastosowano nowy gaźnik typu FOS 28 S1A1/300. W styczniu 1999 roku wprowadzono zagłówki dla pasażerów tylnej kanapy[1].
22 września 2000 roku, po 27 latach produkcji, zakończono montaż „Malucha”, w Polsce powstało 3 318 674 egzemplarzy modelu[1].
Kalendarium[edytuj | edytuj kod]
- 1972
- styczeń – powstała Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej.
- wrzesień – początek produkcji w zakładzie w Cassino, pierwsze 100 sztuk.
- 9 września 1972 – oficjalna prezentacja na salonie motoryzacyjnym w Turynie.
- 1973
- 6 czerwca – pierwszy, zmontowany z włoskich części Polski Fiat 126p. Kosztował 69 tys. złotych (średnie miesięczne zarobki w owym czasie wynosiły ok. 3,5 tys. złotych).
- Tego samego dnia pierwszy egzemplarz opuścił fabrykę FSM w Bielsku-Białej (do końca roku wyprodukowano 1750 egz.).
- 18 września 1975 – uruchomiono produkcję w zakładzie nr 2 w Tychach.
- 1977 – zwiększenie pojemności silnika do 652 cm³ z dotychczasowych 594 cm³. Uzyskano wzrost mocy z 16,9 kW do 17,7 kW.Prądnicę prądu stałego zastąpiono alternatorem, powiększono średnicę hamulców bębnowych do 185 mm oraz wprowadzono nowe obręcze kół jezdnych (dotychczasowe rozwiązanie montowano jeszcze do 1981 roku).
- 1978 – wycofanie silnika o pojemności 594 cm³ (jednak jeszcze do 1983 roku był on dostępny na życzenie kupującego), zmiany nadwozia, w tym zderzaków (m.in. wydłużenie auta o 55 mm w wersji ze zderzakami typu "P-4" wykonanymi z tworzywa sztucznego).
- 8 czerwca 1979 – umowa „O sprzedaży i modernizacji samochodu 126” zawarta na 10 lat między Pol-Motem a FIAT-em.
- 1980 – zakończenie produkcji Fiata 126 we Włoszech. Pozostawienie FSM jako jedynego producenta Fiata 126.
- 15 października 1981 – zostaje wyprodukowany 1 000 000 Polski Fiat 126p.
- listopad 1982 – wprowadzenie Polskiego Fiata 126E (ekonomiczny).
- kwiecień 1985 – zmiany mechaniczne i kosmetyczne, wariant FL („face lifting” – eliminacja ostrych krawędzi – dostosowanie do wymogów europejskich (przygotowany do wprowadzenia w listopadzie 1984)
- 1985 – zostaje wyprodukowany 2.000.000 Polski Fiat 126p.
- 1987 – rozpoczęcie produkcji Fiata 126 Bis (703 cm³) w Tychach.
- 1991
- prezentacja i produkcja modelu Fiat 126 Cabrio z nadwoziem typu kabriolet (Bosmal).
- zakończenie produkcji Fiata 126 Bis.
- 20 lipca 1993 – zostaje wyprodukowany 3 000 000 Polski Fiat 126p.
- wrzesień 1994 – modernizacja nadwozia, wersja „el” z wykorzystaniem podzespołów z Cinquecento.
- grudzień 1996 – wprowadzenie modelu elx (katalizator spalin – norma Euro 1).
- styczeń 1997 – wprowadzenie oficjalnej nazwy Maluch.
- styczeń 1999 – każdy Maluch opuszczający fabrykę w standardzie wyposażony jest w zagłówki na tylnym siedzeniu.
- 22 września 2000 – zakończenie produkcji; limitowana seria 1000 aut o nazwie Happy End, 500 sztuk żółtych i 500 czerwonych. Ostatni egzemplarz jest żółty i trafił do muzeum Fiata w Turynie. Ostatni samochód, który trafił na polskie drogi, to Fiat Ostatni Maluch Happy End. W Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie można obejrzeć nieużywany egzemplarz Happy End o numerze 0979 koloru żółtego, a w Muzeum Motoryzacji przy ul. Filtrowej 62 w Warszawie również nieużywany egzemplarz nr 0001 w kolorze czerwonym.
Poziom produkcji[edytuj | edytuj kod]
| Rok | Bielsko-Biała | Tychy | Ogółem | Rok | Bielsko-Biała | Tychy | Ogółem | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1973 | 1 500 | – | 1 500 | 1987 | 62 505 | 117 805 | 180 310 | |
| 1974 | 10 007 | – | 10 007 | 1988 | 63 620 | 82 409 | 146 029 | |
| 1975 | 20 015 | 11 512 | 31 527 | 1989 | 64 001 | 85 759 | 149 760 | |
| 1976 | 21 503 | 60 126 | 81 629 | 1990 | 59 849 | 94 228 | 154 077 | |
| 1977 | 24 987 | 120 027 | 145 014 | 1991 | 47 419 | 70 088 | 117 507 | |
| 1978 | 23 955 | 162 681 | 186 636 | 1992 | 61 135 | – | 61 135 | |
| 1979 | 27 365 | 177 699 | 205 064 | 1993 | 69 549 | – | 69 549 | |
| 1980 | 33 291 | 181 141 | 214 432 | 1994 | 49 899 | – | 49 899 | |
| 1981 | 27 228 | 122 269 | 149 497 | 1995 | 54 947 | – | 54 947 | |
| 1982 | 33 503 | 122 879 | 156 382 | 1996 | 60 418 | – | 60 418 | |
| 1983 | 40 398 | 145 150 | 185 548 | 1997 | 47 392 | – | 47 392 | |
| 1984 | 51 729 | 143 296 | 195 025 | 1998 | 36 556 | – | 36 556 | |
| 1985 | 58 573 | 138 416 | 196 989 | 1999 | 28 444 | – | 28 444 | |
| 1986 | 60 137 | 140 503 | 200 640 | 2000 | 12 400 | – | 12 400 | |
| Ogółem | 1 152 325 | 1 975 988 | 3 128 313 |
Według innych danych w 2000 roku wytworzono 12 411 sztuk. W latach 1973-2000 wyprodukowano 3 318 674 egzemplarzy.
Dane techniczne Fiata 126p[5][edytuj | edytuj kod]
| rodzaj silnika | czterosuwowy, o zapłonie iskrowym, chłodzony powietrzem |
| liczba cylindrów | 2 |
| pojemność skokowa | 594 cm³ / 652 cm³ / 652 - OBR SM |
| moc | 17 kW (23 KM) / 17,7 kW (24 KM) / 22 kW (30 KM) |
| prędkość obrotowa maksymalnej mocy | 4800 obr./min. / 4500 obr./min. / 5500 obr./min. |
| maksymalny moment obrotowy/obroty/min | 39 Nm/3400 - wersja 600 / 42 Nm/3000 - wersja 650 / 47 Nm/3500 - wersja OBR SM |
| skrzynia biegów | mechaniczna 4-biegowa, biegi II, III, IV synchronizowane |
| masa samochodu gotowego do jazdy | 580 kg / 600 kg / 645 kg |
| obciążenie maksymalne | 320 kg lub 4 osoby + 40 kg |
| maksymalna masa przyczepy | 400 kg |
| z hamulcem | 400 kg |
| bez hamulca | 300 kg |
| zdolność pokonywania wzniesień | |
|---|---|
| I bieg | 25% |
| II bieg | 15% |
| III bieg | 8,5% |
| IV bieg | 4,5% |
| bieg wsteczny | 30% |
| prędkości (minimalne...maksymalne) | |
| 1 bieg | do 30 km/h |
| 2 bieg | 13...50 km/h |
| 3 bieg | 21...80 km/h / OBR ...100 km/h |
| 4 bieg | 80...105 km/h / OBR ...120 km/h |
| bieg wsteczny | do 25 km/h |
| hamulce | hydrauliczne, bębnowe działające na 4 koła o niezależnych obwodach kół przednich i tylnych. |
| chłodzenie | powietrzem, za pomocą dmuchawy promieniowej |
| średnie zużycie benzyny | 5,2...7,2 dm³/100 km |
| średnie zużycie oleju | 0,4...0,7 dm³/1000 km |
| pojemność zbiornika paliwa | 21 l |
Fiat 126 Bis[edytuj | edytuj kod]
Nowa wersja Fiata 126 została zaprezentowana jesienią 1987 roku na salonie samochodowym we Frankfurcie (robocza nazwa: „Fiat 126p restyling”). W konstrukcji dokonano około ośmiuset zmian, objęto nimi niemal wszystkie podzespoły, a ich opracowanie było w dużej mierze dziełem Polaków[6].
Samochód dzięki dodaniu trzecich drzwi charakteryzował się nadwoziem typu liftback, zachowało ono wymiary pierwowzoru[6]. W trzecich drzwiach montowano szybę o większej wysokości poprawiając widoczność do tyłu[6]. Pojemność tylnego bagażnika wynosiła 110 dm³, po zdemontowaniu tylnej półki i złożeniu oparcia kanapy wzrastała do 480 dm³[6]. Istotnych zmian dokonano w silniku. Zmieniono rodzaj chłodzenia na układ chłodzenia cieczą. Silnik pojazdu umieszczony był w pozycji leżącej i mimo chłodzenia cieczą stosunkowo łatwo przegrzewał się. Pod przednią maską zamontowano nagrzewnicę włączoną w obieg cieczy chłodzącej. Kadłub silnika, głowica oraz miska olejowa zostały wykonane ze stopów metali lekkich[6]. Średnicę tłoka zwiększono do 80 mm. W efekcie wzrosła objętość skokowa – do 703 cm³. Dzięki modyfikacjom podniesiono także stopień sprężania do 8,6[6]. Zmieniono wymiary i kształt krzywek wałka rozrządu i zaworów dolotowych[6]. W układzie zasilania stosowano nowe, dwuprzelotowe typy gaźnikówa[6]. W układzie smarowania wprowadzono nową pompę oleju z kołami zębatymi o wewnętrznym uzębieniu. Dzięki modyfikacjom silnik osiągał moc maksymalną 18,5 kW/25,2 KM przy 4500 obr./min i maksymalny moment obrotowy 47 Nm przy 2000 obr./min. Zmianom poddano również tarczę sprzęgła, oprócz tego zmniejszono przełożenie przekładni głównej[6]. W samochodzie montowano większe koła jezdne oraz zębatkową przekładnię kierowniczą z samoczynną regulacją luzu międzyzębnego[6]. Fiat 126 Bis mógł rozpędzić się do 110 km/h, zużywając przy tym średnio 5,5 l benzyny na 100 km[6]. Według producenta kontrolne średnie zużycie paliwa przy jeździe ekonomicznej wynosi od 4,5 do 5,5 l/100 km, przy prędkości 70 km/h 3,8 do 4,2 l/100 km, a przy 90 km/h 4,2 do 4,8 l/100 km.
Samochód Fiat 126 Bis produkowany był przez zakład FSM w Tychach w latach 1987-1991, do chwili uruchomienia produkcji modelu Cinquecento[6] i przeniesienia tam produkcji wersji dwudrzwiowych.
Wyprodukowano 190 361 sztuk Fiatów 126 Bis[7]. W kolejnych latach było to[8]: 1987 – 24 198, 1988 – 60 416, 1989 – 58 157, 1990 – 35 605, 1991 – 11 985 sztuk.
Modele prototypowe[edytuj | edytuj kod]
Do produkcji nie wszedł ani pick-up, ani kombi, ani tym bardziej „maluch” z przednim napędem. W prawie 30-letniej historii Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Samochodów Małolitrażowych w Bielsku było wiele interesujących pomysłów, lecz w większości nie wyszły one poza fazę prototypu.
Fiat 126p Bombel[edytuj | edytuj kod]
Z chwilą uruchomienia seryjnej produkcji Malucha rozpoczęto prace nad wersjami pochodnymi tego samochodu. Nawiązano współpracę z warszawską Akademią Sztuk Pięknych, gdzie pod kierunkiem doc. Cezarego Nawrota opracowano projekty bryły samochodu dostawczego, samochodu wydłużonego oraz wersji kombi. Jako pierwszy do realizacji został skierowany furgon. Zmianie uległa tylna część pojazdu. Przestrzeń ładunkową przykryto sztywną nadbudową wykonaną z żywicy poliestrowej wzmocnionej włóknem szklanym. Jej obły kształt spowodował, że otrzymał on nazwę „Bombel”. Budowę prototypu rozpoczęto i zakończono w 1974 roku. Mimo umieszczenia z tyłu samochodu zespołu napędowego uzyskano przestrzeń ładunkową o objętości 1 m³. Miała ona dwa poziomy: górny o płaskiej powierzchni dostępny przez tylne drzwi i dolny, który tworzyła wnęka za przednimi fotelami. Między dachem a górnym poziomem rozpięta była siatka chroniąca kierowcę i pasażera przed możliwym przemieszczeniem się ładunku. Istniała możliwość łatwego zamontowania kanapy tylnej z PF 126p po usunięciu siatki i półki górnego poziomu. Ładowność „Bombla” wynosiła 300 kg. Wykonano również wersję tego pojazdu z dodatkowymi oknami bocznymi. Bomble były używane przez dział sportu FSM jako samochody serwisowe podczas wyścigów i rajdów. Powstało około 16 modeli prototypowych.
Fiat 126p Kombi[edytuj | edytuj kod]
W 1976 roku rozpoczęto prace nad samochodem PF 126p Kombi pod kierunkiem inżyniera Leopolda Kuhna. Zdecydowano się na szeroki zakres zmian – głównie w nadwoziu i silniku. Rozstaw osi zwiększono o 10 cm, a zwis tylny o 7 cm, przez co uzyskano więcej miejsca dla pasażerów tylnego siedzenia oraz dodatkową przestrzeń bagażową. Opracowano nową wersję silnika o poziomym układzie cylindrów, co pozwoliło na obniżenie głównej pokrywy komory silnika i powiększenie przestrzeni bagażowej. Silnik o objętości skokowej zwiększonej do 652 cm³ miał nową skrzynię korbową dostosowaną do poziomego układu cylindrów. Zmieniono większość zespołów osprzętu silnika takich jak gaźnik, pompa paliwa, filtr powietrza, pompa oleju, dmuchawa układu chłodzenia oraz aparat zapłonowy i tłumik. Powiększony został stopień sprężania. Nowy silnik osiągał moc 18,4 kW przy 4500 obr./min. Zmieniono również charakterystykę zawieszenia tylnych kół. Nadwozie o estetycznej sylwetce wyposażone zostało w unoszone do góry drzwi tylne. Objętość przestrzeni bagażowej za tylnym oparciem wynosiła 500 dm³, a po złożeniu kanapy tylnej wzrastała do 1000 dm³. Wydłużenie pojazdu spowodowało zwiększenie masy własnej do 630 kg. Ładowność dopuszczalna tej wersji „malucha”' wynosiła 4 osoby i 80 kg bagażu. Niekorzystny wpływ zwiększonej masy pojazdu na jego dynamikę zrekompensowany był wzrostem mocy silnika. Prędkość maksymalna modelu Combi wynosiła 105 km/h. Prototyp tego pojazdu zbudowany został w 1977.
W roku 1975 także włoscy konstruktorzy zaprojektowali model 126 w wersji combi, po dwóch latach produkcji modelu podstawowego zdecydowano o próbach wprowadzenia do produkcji dłuższej wersji zwanej „Giardiniera”. Miała to być kontynuacja zamysłu realizowanego przez Fiata w modelu Fiat 500 Giardiniera, czyli kombi, zaprezentowanego pierwszy raz w roku 1968, sprzedawanego również pod marką Autobianchi. W przypadku modelu 126 Combi zdecydowano o zastosowaniu synchronizacji wszystkich biegów, choć przewidywano pozostawienie silnika o pojemności 600 cm³ i mocy 23 KM. Do produkcji seryjnej nie doszło ze względu na wprowadzenie do oferty Fiata modelu 128 Combi. Zdjęcia Fiata 126 Giardiniera można zobaczyć w czasopiśmie QUATTRORUOTE, tam jednak widoczny jest wczesny model, wyposażony w felgi i hamulce starego typu. Kolejne fotografie zostały wykonane w roku 1980, a samochód na nich widoczny wyposażony jest już w zmodernizowany układ hamulcowy.
Fiat 126p Long[edytuj | edytuj kod]
W roku 1975 w OBR SM wykonano pod kierunkiem mgr. inż. Wiesława Wiatraka prototyp wydłużonego malucha o nazwie „Long” (ang. długi). Zwiększono rozstaw osi i długość pojazdu o 100 mm. Zmiana ta wpłynęła na zwiększenie przestrzeni dla pasażerów siedzących z tyłu, a ponadto zmniejszyła się tendencja do tzw. galopowania samochodu. Powiększone wnętrze zachęcało do częstszego używania pojazdu z pełnym obciążeniem, wobec tego zastosowano silnik o zwiększonej mocy i wzmocniono zawieszenie kół tylnych. Silnik o objętości skokowej 594 cm³ osiągał moc 19 kW przy 4600 obr./min, tj. o 2 kW większą niż w modelu podstawowym. Zwiększono stopień sprężania, powiększono średnicę zaworów dolotowych oraz zmieniono fazy rozrządu i regulację gaźnika. Masa własna samochodu „Long” zwiększyła się do 610 kg, a mimo to właściwości dynamiczne uległy poprawie. Prędkość maksymalna wynosiła 110 km/h.
Fiat 126p NP (Traction Avant lub Ryjek)[edytuj | edytuj kod]
„Ryjek” z powodu nieproporcjonalnie wydłużonej maski. Umieszczenie zespołu napędowego w tylnej części samochodu Polski Fiat 126p ograniczało funkcjonalność pojazdu oraz utrudniało budowę wersji pochodnych. Postanowiono więc w OBR SM opracować samochód z przednim napędem przy założeniu maksymalnego wykorzystania elementów dotychczas produkowanego modelu. Prace nad tym samochodem rozpoczęto w maju 1977. Prowadzącym temat był mgr inż. Zdzisław Poździak. Przeniesienie do przodu układu napędowego spowodowało konieczność wydłużenia przedniej części pojazdu. Nawiązano współpracę z krakowską Akademią Sztuk Pięknych, gdzie pod kierunkiem dr. inż. Jerzego Ginalskiego opracowano projekty bryły tego samochodu. Nad konstrukcją nadwozia i podwozia pracowali inżynierowie: Bogdan Kocoń, Ryszard Węgrzyn, Ryszard Śmiertka, Zbigniew Michniowski oraz Lesław Dudek i Józef Nowak. Adaptacją zespołu napędowego typu 126 do nowego samochodu z przednim napędem kierował mgr inż. Jerzy Winogrodzki. W grudniu 1978 r. ukończono budowę pierwszego egzemplarza samochodu PF 126p-650 NP. Silnik umieszczony został wzdłużnie przed osią kół przednich. Przy stopniu sprężania 7,6:1 osiągał on moc 19,1 kW przy 4800 obr./min. W układzie chłodzenia zastosowano nową dmuchawę osiową. Zmianę kierunku obrotów zespołu napędowego, niezbędną z uwagi na jego odwrócenie o 180°, uzyskano przez umieszczenie koła talerzowego z drugiej strony zębnika przekładni głównej. Półosie napędowe wyposażono w równobieżne przeguby typu Bierfielda – Rzeppa. Przednie koła pojazdu zawieszone były niezależnie na zwrotnicach kolumnowych typu MacPherson współpracujących z dolnymi poprzecznymi wahaczami jednoramiennymi i sprężynami śrubowymi. W tylnym zawieszeniu zmieniono jedynie charakterystykę sprężyn i amortyzatorów teleskopowych. Zastosowano nową zębatkową przekładnię kierowniczą oraz hamulce tarczowe przy kołach przednich. Pierwszy prototyp miał nadwozie dwudrzwiowe ze zmienioną częścią przednią. Wydłużona pokrywa silnika zawieszona była na tylnej krawędzi. W tylnej części powstała przestrzeń bagażowa o objętości ok. 200 dm³. Wykonano też prototyp samochodu oznaczonego symbolem 126-650NP-C o nadwoziu trzydrzwiowym i składanej kanapie tylnej, przez co jeszcze bardziej wzrosły walory użytkowe tego modelu. Przy rozstawie osi powiększonym do 1960 mm długość samochodu wynosiła 3290 mm. Masa własna wzrosła do 630 kg, a w wersji 3-drzwiowej do 650 kg. Osiągi samochodów Polski Fiat 126-650NP były zbliżone do osiągów seryjnych „maluchów”. W późniejszym okresie prowadzenie tego tematu objął inż. L. Kuhn. W latach 1979-1981 zbudowano kilka dalszych samochodów tego typu z różnymi wersjami silnika, zmienionymi przełożeniami w skrzyni biegów i przekładni głównej oraz różnymi wariantami zawieszeń tylnych kół. Ostatnia wersja tego samochodu miała zmienioną stylizację tylnej części nadwozia. Podwyższono linię dachu, zastosowano szerokie drzwi tylne i nowe lampy zespolone w układzie poziomym.
Fiat 126 LPT[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
Skrót LPT oznaczał „Lekki Pojazd Terenowy”. Ta odmiana Malucha powstała do zastosowań wojskowych. W latach 1979-1981 kilka egzemplarzy było testowanych w 16 Kołobrzeskim Batalionie Powietrznodesantowym w Krakowie. Wyprodukowano zaledwie kilkadziesiąt sztuk. Prototyp powstał w Koszalinie i został sprzedany w roku 1992 do Dretynka koło Miastka w woj. pomorskim. Pojazd ten miał elektryczną blokadę na środkową i tylną oś. Wersja „Amfibia” wyposażona była w śrubę do pływania. Napęd na śrubę można było podłączyć tylko poprzez środkową oś. Nadwozie wykonane było z włókna szklanego. W oplandekowanym dachu znajdowały się szyby z pleksi. Model ten miał trzy wycieraczki. Środkowa oś nie miała własnego zawieszenia. Przez to pojazd ten mógł się zawieszać na środkowej osi. Za przeniesienie napędu na osie odpowiadał łańcuch. Pojazd wyposażony był w dwie skrzynie biegów, pierwsza jak w oryginale. Druga zaś odwrócona, napędzała dwie osie i poprzez tę redukcję pojazd pokonywał strome wzniesienia. Hamulec ręczny hamował tylko środkową oś. LPT był siedmiomiejscowy – kierowca plus dwie poprzeczne ławki po trzy miejsca każda.
W latach 1979-1980 w Zakładzie Transportu Energetyki w Radomiu skonstruowano „Wszędołaza” – gruntowną przeróbkę Fiata 126p z gąsienicowym napędem i możliwością pływania.
Fiat 126p Diesel[edytuj | edytuj kod]
Najbliższy realizacji był pomysł wstawienia do malucha silnika wysokoprężnego. W tym przypadku prowadzono już nawet analizy technologiczne. Idea zrodziła się w początku lat 80. – w epoce kartek na benzynę w Polsce. W grę wchodziły dwa przemysłowe silniki japońskiej firmy Kubota, chłodzone cieczą: trzy – o pojemności 600 cm³ i mocy 18 KM i czterocylindrowy. Ostatecznie wybrano jednostkę większą. Z pojemności 800 cm³ osiągała ona moc 24 KM i moment obrotowy 47 Nm. Samochód z nią stał się nie tylko bardziej dynamiczny, ale i bardziej komfortowy ze względu na mniejsze drgania silnika. Mimo zaawansowania prac nie doszło do seryjnej produkcji, ponieważ japoński jen zaczął gwałtownie zwyżkować i całe przedsięwzięcie przestało mieć ekonomiczny sens.
Fiat 126 Cabrio[edytuj | edytuj kod]
Najmłodszym prototypem (który, wkrótce po powstaniu przeszedł do historii i stał się muzealnym eksponatem) jest Fiat 126 el w wersji kabriolet. OBR już wcześniej wykonywał auta bez dachu na bazie wersji FL, produkowany od 1990 do 1994, dopuszczony do ruchu w 1992, wyprodukowano 507 sztuk, więc gdy Fiat zaczął produkcję modelu el, przygotowano też nowy kabriolet. W Unii Europejskiej zaczęły jednak obowiązywać zaostrzone normy hałasu, których ten samochód nie mógł już spełnić.
Fiat 126 Pingwin[edytuj | edytuj kod]
Jest to znakowarka, która malowała pasy na drogach. By dostosować Fiata 126p do tej funkcji, wycinano całość na wysokości dolnej krawędzi oraz pas przedni wraz z maską. Po zakończeniu kształtowania karoserii wyposażano PINGWINA w zbiornik na farbę, sprężarkę i pistolety natryskowe. Powstało około 20 PINGWINÓW[9].
Nieoficjalne prototypy i modernizacje[edytuj | edytuj kod]
Fiat 126p pług śnieżny[edytuj | edytuj kod]
Jednym z bardziej popularnych sposobów modernizacji jest wykorzystanie fiata 126p jako pługu do odśnieżania posesji czy ulic, albo odśnieżania chodników. Z racji niewielkiego rozmiaru, spalania i relatywnie niskiej ceny pojazdy tego typu wykorzystywan są przez osoby prywatne, dozorców. Wg. jednego z dozorców ręcznie odśnieżanie chodników przy intensywnych opadach zajmuje średnio 4 do 5 godzin, a przy wykorzystanie fiata 126p ze specjalnie zamontowanym pługiem, czas odśnieżania skraca się do 30 minut[10][11][12][13].[14][15]
Potoczne nazwy Fiata 126p[edytuj | edytuj kod]
W Polsce nazywany jest Maluchem lub małym Fiatem, w przeciwieństwie do Fiata 125p, zwanego dużym Fiatem.
- W Albanii jest znany jako Kikirez.
- W Chorwacji i Serbii znany jest jako Peglica (zdrobnienie Pegla = „żelazko”).
- W Słowenii jako bolha („pchła”), Pici-poki (w luźnym tłumaczeniu jako „wolne i głośne”) lub Kalimero (od Calimero - postaci z włoskiej kreskówki) – na wybrzeżu słoweńskim.
- W języku węgierskim, jest znany jako kispolszki („mały Polski”, 125p jest nazywany „nagypolszki”, co oznacza „duży Polski”), kispolák lub torpe-Polyak, gdzie „kis” oznacza małe, „torpe” karzeł, a „Polák” lub „Polyak” jest archaizmem określającym Polaków. Samochód miał tam też przydomek „egérkamion”, czyli „myszy ciężarówki”.
- W Niemczech i Irlandii (i w Wielkiej Brytanii, jednak w mniejszym stopniu) Fiat 126 był znany jako „Bambino” (wł. „dziecko”)
- Na Kubie jest znany jako „Polaquito”.
- W Chile jest znany jako „Bototo”.
Fiat 126p w kulturze[edytuj | edytuj kod]
- Jan Krzysztof Kelus w 1976 r. napisał piosenkę "Fiat 126p"[16], ukazującą radość i troski związane z posiadaniem pierwszego własnego samochodu. Piosenka była śpiewana następnie przez Jakuba Sienkiewicza w albumie "Od morza do morza" (1994)
- Zespół Big Cyc nagrał piosenkę "Mały fiat" z charakterystycznym refrenem "mały fiat przetrwa jeszcze tysiąc lat", umieszczoną na płycie "Świat według Kiepskich" (2000)[17].
- W komiksie "Kubuś Piekielny" Szarloty Pawel, na skutek zbiegu okoliczności rodzina Piekielnych staje się posiadaczami trzech nowych Fiatów 126p, co stwarza możliwość niespotykanego w latach PRL-u zarobku.
- W filmie "Nic śmiesznego" Adaś Miauczyński (Cezary Pazura) porusza się karykaturalnie zdezelowanym Fiatem 126p, który odmawia posłuszeństwa w najmniej odpowiednim momencie.
Eksport Polskiego Fiata 126p[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
W latach 1975-1992 wyeksportowano 897 316 Polskich Fiatów 126p. W czasach PRL był również sprzedawany w kraju za dewizy lub bony Banku PEKAO, w ramach tzw. eksportu wewnętrznego.
Polski Fiat 126p był eksportowany m.in. do Włoch, Jugosławii, RFN, Węgier, Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, Czechosłowacji, Belgii,Bułgarii, Szwajcarii, Grecji, Austrii, Danii, Chile, Nowej Zelandii, Australii, Egiptu oraz na Cypr i Kubę.
Charakterystyka ogólna samochodu[edytuj | edytuj kod]
Dane charakterystyczne:
- Typ silnika: 126 A1 (Fiat 126 Bis - 126A2)
- Gaźnik: 28 IMB, jednogardzielowy, opadowy, dolnossący (Bis – Weber 30DGF 3/150, rzadko Weber 30DGF 4/100 lub FOS 30 S2HR albo JIKOV 30 SPDR (przejściowo w I połowie 1989 roku), dwugardzielowy, opadowy, dolnossący, z urządzeniem rozruchowym sterowanym ręcznie, sterowany siłownikiem podciśnieniowym, z pompką przyspieszającą)
- Cykl pracy: czterosuwowy, z zapłonem iskrowym
- Liczba i układ cylindrów: 2, układ rzędowy, pionowy (Bis - poziomy)
- Pojemność całkowita: 652 cm³ (Bis – 703 cm³)
- Średnica tłoków: 77 mm (Bis - 80 mm)
- Skok tłoka: 70 mm
- Stopień sprężania: 8,6:1
- Moc maksymalna (DIN): 17,7 kW (24,2 KM) (Bis 18,5 kW (25,2 KM)
- Moment maksymalny (DIN): 42 Nm (4,3 kGm) (Bis - 47 Nm (4,8 kGm)
- Prędkość obrotowa momentu maksymalnego: 3000 obr./min (Bis - 2000 obr./min)
- Pompa paliwa: przeponowa, wydatek 45 l/h
- Filtr powietrza: suchy z wkładem papierowym
- Smarowanie: z pompą o zazębieniu wewnętrznym, z filtrem odśrodkowym (Bis - z pompą o zazębienu wewnętrznym z filtem odśrodkowym)
- Rozrząd: górnozaworowy, z napędem łańcuchowym
- Chłodzenie: powietrzem, wymuszone przez napędzany mechanicznie wentylator (BIS - cieczą, sterowane termostatem)
- Sprzęgło: mechaniczne, jednotarczowe, suche, ze sprężyną talerzową, sterowane mechanicznie
- Skrzynia biegów: mechaniczna, 4-biegowa II, III i IV bieg synchronizowane
- Przekładnia główna: stożkowa o uzębieniu śrubowym, zblokowana ze skrzynką biegów, przełożenie przekładni głównej 39/9 (Bis - przełożenie 8/39)
- Hamulec roboczy: bębnowy, sterowany hydraulicznie, o niezależnych obwodach na koła przednie i tylne, działający na 4 koła, z samoczynną regulacją luzu między bębnem a szczęką
- Hamulec awaryjny (postojowy) działający na koła tylne, sterowany dźwignią ręczną
- Oznaczenie obręczy kół: 4,00B*12H lub 4,00B*12H2 (Bis - 4,00B*13H2)
- Oznaczenie i wymiar opon: 135/80-SR12 (Bis - 135/70-R13)
- Ciśnienie w ogumieniu: przód 0,14 MPa (1,4 bar), tył 0,21 MPa (2,1 bar) (Bis - 0,17 MPa (1,7 bar), tył 0,25 MPa (2,5 bar))
- Przekładnia kierownicza: ślimakowa (Bis i niektóre modele FL – zębatkowa, z listwą zębatą i zębnikiem)
- Przełożenie przekładni: 38 mm/obr.
- Minimalna średnica skrętu: 8,6 m
- Luz kątowy koła kierowniczego po ustawieniu kół do jazdy na wprost: 8°
- Zawieszenie:
- przednie: niezależne z wahaczami poprzecznymi i resorem półeliptycznym mocowanym dwupunktowo, amortyzatory hydrauliczne
- tylne: niezależne z wahaczami skośnymi, sprężynami śrubowymi i amortyzatorami hydraulicznymi
- Napięcie instalacji elektrycznej: 12V
- Pojemność akumulatora 36 Ah
- Alternator: typ A115-43 produkcji ZEM lub typ AA125R-14V-45A produkcji Magneti Marelli
- Rozrusznik: R76a-0,6/12
- Aparat zapłonowy: typ 3459 ZELMOT lub Magneti Marelli (Bis - Magneti Marelli S 314 A lub Zelmot 3459 A)
- Świece zapłonowe: Iskra FE65PRS-Super, Magneti Marelli F7LCR Champion RN9YC, Bosch WR7DC (Bis - takie same co w 126 650 tylko z gwintem świecy M 14 x 1.25)
- Masa:
- Własna (w stanie gotowym do drogi) 126p/126 Bis: 600/645 kg
- Dopuszczalna masa całkowita 126p/126 Bis: 920/990 kg
- Dopuszczalne obciążenie użytkowe 126p/126 Bis: 320 kg (4 os. + 40 kg bagażu) / 345 kg (4 osoby + 65 kg bagażu)
- Dopuszczalne obciążenie bagażników: – przedniego – tylnego – dodatkowo zamocowanego na dachu samochodu 25 kg; 40 kg; 30 kg
- Dopuszczalne naciski: – na oś przednią – na oś tylną 4,0 kN; 6,30 kN
- Prędkości maksymalne przy pełnym obciążeniu na biegu (model 600/Bis):
- I – 30/34 km/h
- II – 50/53 km/h
- III – 80/85 km/h
- IV – 108,4/120 km/h
- R – 25/27 km/h
- Zdolność pokonywania wzniesienia na biegu:
- I – 24%
- II – 14%
- III – 8%
- IV – 4,6%
- R – 26,3%
- Przyspieszenie przy pełnym obciążeniu w [s] (modele: 600/650/Bis):
- 0-40 km/h – 5,4 / – / –
- 0-60 km/h – 11,3 / – / –
- 0-80 km/h – 21,6 / 20,1 / –
- 0-100 km/h – 54,4 / 46,6 / 35,0
- Długość samochodu w zależności od zastosowanych zderzaków: 3054 do 3129 mm.
- Elastyczność na 4 biegu w [s] (model 600):
- 40-60 km/h – 13,5
- 40-80 km/h – 28,9
- 40-100 km/h – 66,6
- Pokonywanie 1 km w [s] (model 600):
- Z prędkości 0 km/h – 48,3
- Z prędkości 40 km/h na 4 biegu – 49,9
- Filtr oleju odśrodkowy
- Żarówki świateł drogowych i mijania (dwuwłóknowe, kuliste) 45/40 W
- Żarówki lamp pozycyjnych tylnych i świateł hamowania (dwuwłóknowe, kuliste) 5/21 W
- Żarówki lamp pozycyjnych przednich (jednowłóknowe, kuliste) 4 W
Materiały eksploatacyjne[edytuj | edytuj kod]
| Miejsce przeznaczenia | Materiał eksploatacyjny | Pojemność |
|---|---|---|
| Zbiornik paliwa | Etylina 95 | 22,1 dm³ |
| Miska olejowa silnika z filtrem | Oleje silnikowe typu SE lub SD, klasy według SAE zgodnie z zaleceniami podanymi w instrukcji obsługi | 2,35 dm³ |
| Obudowa bloku napędowego | Olej przekładniowy Hipol MF 80W/90 | 1,1 dm³ |
| Obudowa przekładni kierowniczej | Olej Hipol 15F według SAE 90 EP lub smar K 854 | 0,12 dm³ |
| Układ hydrauliczny hamulców | Płyn hamulcowy R3 | 0,35 dm³ |
| Amortyzator przedni | Olej do amortyzatorów hydraulicznych | 0,13 dm³ |
| Amortyzator tylny | Olej do amortyzatorów hydraulicznych | 0,11 dm³ |
| Zbiornik spryskiwaczy szyb | Lazuron, Autowidol 4,0 Można stosować inne płyny dopuszczone przez producenta | 2,0 dm³ |
| Zbiornik i układ chłodzenia | Borygo, Paraflu (tylko wersja Fiat 126 Bis) | 5,6 dm³ |
Super wpis. Pozdrawiam i czekam na więcej.
OdpowiedzUsuńAkurat ten samochód to jeżdżąca legenda i ja również kiedyś taki miałam. OD tamtej pory jestem wielką fanką motoryzacji i jak wiadomo na każdy pojazd musi być ważne ubezpieczenie OC. Jestem zdania, że bardzo ciekawe oferty ubezpieczeń można dostać w https://kioskpolis.pl/uniqa/ i ja praktycznie co roku u nich odnawiam moją polisę.
OdpowiedzUsuń